Nauczycielom wychowania przedszkolnego i rodzicom pojęcie dysleksji kojarzy się głównie z nauką. Niesłusznie, gdyż pierwsze symptomy zapowiadające ewentualne trudności dziecka z czytaniem i pisaniem możemy zaobserwować już w wieku 3-7 lat. Chodzi o objawy dysharmonii rozwoju psychoruchowego czyli opóźniania rozwoju niektórych funkcji poznawczych i ruchowych leżących u podstaw uczenia się czynności czytania i pisania.
Musimy pamiętać, że istnieje szereg objawów w zachowaniu przedszkolaka, których przeoczenie może być przyczyną rozwoju dysleksji w późniejszym okresie jego życia.
Na co zwrócić uwagę?
Na to jak funkcjonuje dziecko podczas codziennych czynności w domu ale również zajęć edukacyjnych w przedszkolu w grupie i podczas zabawy dowolnej. Zgodnie z obowiązującym prawem, specjalistyczną diagnozę w kierunku dysleksji można przeprowadzić dopiero u dziecka po skończeniu dziesiątego roku życia czyli przełom III/IV klasy szkoły podstawowej.
Musimy jednak pamiętać, że istnieją pewne objawy, których zdiagnozowanie jest kluczowe ponieważ pozwala na wczesne zdiagnozowanie ryzyka dysleksji rozwojowej i objęcie już przedszkolaka specjalistyczną pomocą. Zatem nie trzeba czekać aż do chwili rozpoczęcia edukacji szkolnej, a tym samym do pogłębienia i nawarstwienia się problemów.
Profesor Marta Bogdanowicz kilka lat temu skompletowała listę objawów charakterystycznych dla kolejnych etapów rozwoju dziecka, które zapowiadają możliwość wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się. Oto one:
W wieku 3-5 lat
- Motoryka duża – niska sprawność w zakresie ruchów całego ciała, dziecko słabo biega, ma kłopoty z utrzymaniem równowagi podczas chodzenia po linii krawężnika, z trudem uczy się jeździć na rowerku trzykołowym, hulajnodze, jest niezdarne w ruchach
- Motoryka mała – słaba sprawność ruchowa rąk, dziecko niechętnie wykonuje czynności samoobsługowe ( zapinanie guzików, sznurowanie butów), podejmuje zabawy manipulacyjne ( nawlekanie korali, rysowanie)
- koordynacja wzrokowo-ruchowa – trudności z budowaniem z klocków, niechęć do rysowania, wykonywanie bardzo uproszczonych rysunków, nieprawidłowy sposób trzymania ołówka w palcach- dziecko rysuje za mocno lub za słabo go przyciska, brak umiejętności rysowania koła- w wieku 3 lat, kwadratu i krzyża – w wieku 4 lat, trójkąta i kwadratu opartego na kącie w wieku 5 lat
- Funkcje wzrokowe- nieporadność w rysowaniu ( rysunki bogate treściowo, lecz prymitywne w formie), trudności w składaniu według wzoru obrazków pociętych na części, puzzli, wykonywaniu układanek
- Funkcje językowe – opóźniony rozwój mowy, nieprawidłowa artykulacja wielu głosek, trudności z wypowiadaniem nawet złożonych wyrazów ( częste przekręcanie wyrazów), wydłużony okres posługiwania się neologizmami, trudności z zapamiętywaniem i przypominaniem nazw ( szczególnie sekwencji nazw takich jak: pory dnia, nazwy posiłków) oraz krótkich wierszyków i piosenek, z budowaniem wypowiedzi, używaniem głównie równoważników zdań i zdań prostych, mały zasób słownictwa.
- Lateralizacja – opóźniony rozwój, brak przejawów preferencji jednej ręki
- Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – dziecko nie potrafi wskazać prawej ręki ( myli się)
W wieku 6-7 lat dziecko ma nadal określone trudności
- Motoryka duża – słabo biega, skacze, ma trudności z wykonywaniem ćwiczeń równoważnych ( chodzenie po linii, stanie na jednej nodze) z uczeniem się jazdy na nartach, łyżwach rowerze, hulajnodze.
- Motoryka mała – mała sprawność manualna, trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów w zakresie samoobsługi ( zawiązywanie sznurowadła na kokardkę, używanie widelca, nożyczek), trudności z opanowaniem prawidłowych nawyków ruchowych – podczas rysowania i pisania dziecko pomimo wielu ćwiczeń niewłaściwie trzyma ołówek w palcach, w niewłaściwym kierunku kreśli linie pionowe ( od dołu do góry) i poziome ( od prawej do lewej)
- Koordynacja wzrokowo – ruchowa – trudności z rzucaniem i chwytaniem piłki, nieprawidłowy chwyt ołówka i trudności z rysowaniem szlaczków, odtwarzaniem złożonych figur geometrycznych
- Funkcje wzrokowe – trudności z wyróżnianiem elementów z całości, a także z ich syntetyzowaniem w całość podczas budowania według wzoru konstrukcji z klocków, układania mozaiki, trudności z wyodrębnianiem szczegółów różniących dwa obrazki, odróżnianiem kształtów podobnych ( figur geometrycznych, liter m-n, l-t-ł) lub identycznych lecz inaczej położonych w przestrzeni np. (p-g-b-d)
- Funkcje językowe – wadliwa wymowa, przekręcanie trudnych wyrazów, przestawianie głosek i sylab, asymilacje głosek ( sosa lub szosza), błędy w budowaniu wypowiedzi, trudności z poprawnym używaniem wyrażeń przyimkowych wyrażających stosunki przestrzenne, z różnicowaniem podobnych głosek, w porównywanych słowach, mylenie nazw zbliżonych fonetycznie, rozpoznawaniem i tworzeniem rymów, trudności z zapamiętywaniem wierszy, piosenek, więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie, z zapamiętywaniem nazw, materiału uszeregowanego w serie i sekwencje ( nazwy dni tygodnia, pór roku, kolejnych posłów), sekwencji czasowej ( wczoraj, dziś, jutro) i sekwencji cyfr
- Lateralizacja – opóźnienie rozwoju lateralizacji – obserwujemy brak ustalenia ręki dominującej, dziecko nadal jest oburęczne
- Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni – trudności ze wskazaniem na sobie części ciała, nawet gdy dziecko określa terminami prawe-lewe np. prawa i lewa ręka, noga, ucho to nie umie określić kierunku na prawo na lewo od siebie np. droga na prawo, droga na lewo
- Orientacja w czasie – trudności z określeniem pory roku, dnia
- Czytanie – czyta bardzo wolno, głównie głoskuje i nie zawsze dokonuje poprawnej wtórnej syntezy, przekręca wyrazy, nie rozumie przeczytanego zdania
- Pierwsze próby pisania – często pisze litery i cyfry zwierciadlanie, odwzorowuje wyrazy, zapisuje je od strony prawej do lewej
Ważne!
Świadoma praca terapeutyczna ma szansę zminimalizowania ryzyka dysleksji lub osłabienia jej objawów. Ale praca terapeutyczna to nie tylko pomoc w ramach zajęć korekcyjno-kompensacyjnych to przede wszystkim ścisła współpraca z rodzicami i kontynuowanie ćwiczeń w ciągu tygodnia. Jeżeli zawodzi pomoc ze strony domu, nawet najlepiej prowadzone zajęcia nie przyniosą oczekiwanych rezultatów.
Opracowano na podstawie: Dziecko ryzyka dysleksji. WSPE ORE
