Nieprawidłowa wymowa często towarzyszy wadom zgryzu, jednak ortodonci nie są do końca zgodni, który z tych czynników jest pierwotną przyczyną – zła wymowa czy wada zgryzu. Wszystkie elementy narządu żucia, tj. wargi, łuki zębowe, język, podniebienie twarde i miękkie, mięśnie żucia, staw skroniowo-żuchwowy, biorą czynny udział w kształtowaniu się ruchowych mechanizmów mowy. Jej rozwój jest uwarunkowany prawidłową czynnością mięśni oddechowych, fonacją (pracą strun głosowych i mięśni krtani) oraz artykulacją – czynnością konieczną do wytworzenia głosek, czyli mowy artykułowanej, która formuje się w obrębie jamy ustnej i tkanek otaczających. Zaburzenie w prawidłowym przebiegu zjawisk rozwojowo-wzrostowych, a także pojawienie się dysfunkcji i parafunkcji u dzieci we wczesnym okresie rozwoju wpływa negatywnie na rozwój mowy. Grupy wad zgryzu, przy których jednocześnie najczęściej obserwuje się wady wymowy, to: zgryzy otwarte, przodozgryzy oraz tyłozgryzy z dużym nagryzem poziomym.
W zgryzach otwartych, w związku z występowaniem szpar niedogryzowych, dochodzi do zniekształcenia głosek przedniojęzykowo-zębowych: t, d, n, s, z, dz (5, 8, 9). W wadach dotylnych, na skutek cofnięcia miejsca artykulacji spółgłosek zębowych, zmiany dotyczą brzmienia takich głosek, jak: s, z, c, dz. Jest to nazywane seplenieniem wargowo-zębowym lub przyzębowym . W wadach doprzednich zaś brak pionizacji przedniej części języka, opieranie się jego końca o dno jamy ustnej i przyleganie do językowej powierzchni zębów siecznych dolnych skutkuje nieprawidłową, dorsalną wymową głosek: t, d, n, sz, ż, cz, d, l, r, ś, ź, ć, dź, ń.
Terapia logopedyczna ułatwia leczenie ortodontyczne, może skracać czas jego trwania i jest pomocna w zapobieganiu nawrotom wady zgryzu. Powinna mieć charakter indywidualny, różnić się w zależności od rodzaju i stopnia nasilenia wady wymowy, rodzaju i stopnia nasilenia wady zgryzu, możliwości usunięcia bądź zmniejszenia dysfunkcji, parafunkcji czy też dodatkowych nieprawidłowości anatomicznych. W przypadku występowania nabytej wady zgryzu usunięcie lub zmniejszenie wady wymowy spowoduje efektywniejsze leczenie ortodontyczne.
Celem terapii logopedycznej jest usunięcie takich czynników etiologicznych wad zgryzu, jak: oddychanie przez usta, hipotonia mięśnia okrężnego ust, nieprawidłowa wymowa głosek dentalizowanych (wyrostkowo-zębowych i syczących), tłoczenie języka między zęby podczas połykania.
Czy przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego warto odbyć konsultację logopedyczną? Zdecydowanie tak!
