Logopeda (logopeda dziecięcy, logopeda dla dorosłych) to specjalista – terapeuta, który zajmuje się diagnozowaniem oraz terapią opóźnień i zaburzeń mowy u dzieci, korygowaniem wad wymowy u osób dorosłych, a także profilaktyką logopedyczną u małych dzieci w okresie prelingwalnym (przed pojawieniem się mowy czynnej).
Jak wygląda badanie logopedyczne?
Dziecko w trakcie wizyty w gabinecie logopedycznym poddane jest badaniu logopedycznemu polegającemu na:
- przeprowadzeniu wywiadu z rodzicami dotyczącemu etapów ogólnego rozwoju dziecka począwszy od okresu prenatalnego
- ocenie sposobu porozumiewania się (spontaniczne wypowiedzenia, gesty, mimika dziecka)
- badaniu rozumienia mowy przez dziecko
- ocenie budowy oraz sprawności narządów mowy
- badaniu funkcji oddechowych, fonacyjnych i połykowych
- badaniu słuchu fonemowego
- badaniu artykulacji poszczególnych głosek, sylab i wyrazów
W trakcie wizyty u logopedy może się okazać, że badanie logopedyczne musi zostać dodatkowo poszerzone o wyniki badań przeprowadzone przez audiologa, foniatrę, laryngologa, ortodontę czy neurologa. Po wykonaniu potrzebnych badań logopeda dziecięcy opracowuje dla każdego dziecka program terapii logopedycznej, dostosowany do jego możliwości psychofizycznych. Czas trwania terapii zależy od rodzaju wad i zaburzeń mowy oraz od systematycznych ćwiczeń w domu lub w gabinecie, przy odpowiednim wsparciu rodziców i opiekunów dziecka.
PRZYCZYNAMI WAD WYMOWY ZARÓWNO U DZIECI JAK I OSÓB DOROSŁYCH, KTÓRE KONSULTUJE LOGOPEDA, MOGĄ BYĆ M. IN.:
- nieprawidłowa budowa aparatu artykulacyjnego: języka, warg, podniebienia (np. zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe czy podwargowe, rozszczep wargi, rozszczep podniebienia, podniebienie zbyt krótkie lub zbyt wysokie tzw. gotyckie), wady zgryzu i uzębienia, krzywa przegroda nosowa, przerost trzeciego migdałka;
- obniżona sprawność narządów artykulacyjnych z uwagi m. in. na: utrzymujące się zbyt długo połykanie niemowlęce, ssanie kciuka czy smoczka, niewłaściwą dietę;
- nieprawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego (np. ustny tor oddechu podczas snu czy milczenia);
- nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu ;
- nieprawidłowe przetwarzanie bodźców słuchowych i czuciowych (np. trudności z różnicowaniem dźwięków mowy czy wykonywaniem celowych ruchów artykulacyjnych);
- warunkowania środowiskowe (np. niewłaściwe wzorce językowe, złe nawyki ukształtowane przez opiekunów, dwujęzyczność).
Do najczęstszych wad wymowy u dzieci, które leczy logopeda (neurologopeda), zaliczamy deformacje głosek, ich brak lub wymawianie innych od pożądanych (w ocenie trudności należy uwzględnić dany wiek dziecka i normy poszczególnych etapów w rozwoju mowy):
- parasygmatyzm (seplenienie) – gdy dziecko nieprawidłowo wypowiada głoski: cz, dż, sz, ż, które są wymawiane jak: ć, dź, ś, ź lub c, dz, s, z (np. wyraz: szafa wymawiana jak: safa lub siafa); głoski: c, dz, s, z mogą być w tym przypadku również zmiękczane lub wymawiane jak; sz, ż, cz, dż;
- sygmatyzm międzyzębowy (jedna z odmian seplenienia) – gdy dziecko wypowiada z językiem wysuniętym pomiędzy zęby m.in. głoski syczące: c, dz, s, z;
- nieprawidłowa wymowa głosek: k, g – gdy dziecko wymawia je jak: t, d lub odwrotnie – gdy głoski: t, d wymawia jak: k, g ;
- rotacyzm – gdy dziecko nie wymawia głoski r lub ją zamienia na głoski: l lub j (np. rower wymawia jak: lowel lub jowej);
- nosowanie (zamknięte) – gdy dziecko głoski nosowe: m, mi, n, ni, ę, ą wymawia jak ustne i odwrotnie głoski ustne wymawia z poszumem nosowym;
- nosowanie (otwarte) powstałe w wyniku wad anatomicznych – rozszczep wargi, rozszczep podniebienia, zniekształcenia szczęki dolnej, krótkie podniebienie;
- ubezdźwięcznianie głosek – gdy dziecko wymawia głoski dźwięczne bezdźwięcznie – b-p, d-t, dz-c, dź-ć, g-k, w-f, z-s, ż-sz, ź-ś; (np. dom – tom, bomba- pompa);
- jąkanie – zaburzenie płynności mowy;
- wymowa niedbała (giełgot ) – gdy dziecko mówi zbyt szybko lub w niewystarczającym stopniu otwiera usta czy zaciska szczękę przy mówieniu, w wyniku czego mowa jest niewyraźna i niezrozumiała.
Podczas prowadzenia terapii logopedycznej, bardzo ważne jest zaangażowanie dziecka i współpraca dziecko- logopeda – rodzic.
Tylko systematyczne ćwiczenia gwarantują sukces prowadzonej terapii. Rodzice mają za zadanie utrwalenie z dzieckiem opracowanego w gabinecie logopedycznym materiału. Włączenie się rodziców w proces terapii gwarantuje lepsze wyniki, czyli zautomatyzowanie się prawidłowej wymowy w mowie spontanicznej.
Każde dziecko przychodząc na zajęcia logopedyczne jest wyposażone w zeszyt, na którego kartkach zapisywane są ćwiczenia i niezbędne uwagi dotyczące pracy w domu. Przejście do każdego kolejnego etapu terapii, jest możliwe wyłącznie wówczas, gdy dziecko utrwali dotychczasowy materiał. Zajęcia odbywają się raz w tygodniu, dlatego praca w domu pod opieką poinstruowanego przez logopedę rodzica, jest niezbędna i gwarantująca sukces – wyjście dziecka z wady wymowy.
Krótkie, a codzienne ćwiczenia (nawet kilka minut) są w stanie pokonać złe nawyki wymawianiowe oraz nie zniechęcą dziecka do pracy.
